مقدمه

مطالعه زبان در سطوح مختلف ، همیشه محققان علوم مختلف از جمله فلسفه ، روانشناسی، مردم شناسی ، جامعه شناسی و بالاخص زبان شناسی را مجذوب خود كرده است .

بررسی ، شناخت و تبیین زبان بعنوان پدیده ای پیچیده ، زنده ، زایاو در حال تحول و چگونگی درك ویژگیهای این پدیده نیازمند رویكردی جزء نگر و ژرف كاوی در بن مایه های زایش ،شكل گیری و تولید واحدهای زبانی می باشد ضرورتی كه در گذر زمان كه با پیشرفت مداوم زبان شناسی و رشته های مرتبط بیش از پیش رخ می‌نماید.

در راستای این مطالعات و تحقیقات ، شاخه‌ها و رویكردهای مختلف زبان شناسی چون تحلیل كلام ومعناشناسی ، كاربرد شناسی ، تحلیل كلام انتقادی تبلور پیدا كرده است.

1 مقدمه

در این فصل به بیان ویژگی‌‌ها و اصول مورد نیاز یك تحقیق علمی از قبیل طرح مسئله و بیان سئولات تحقیق ، فرضیه‌ها ، اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق ، اهداف و كاربردهای آن ، روش شناسی و محدودیتهای تحقیق پرداخته خواهد شد.

1-2 طرح مسئله و بیان سئوالات تحقیق:

همه محققان علاقه مند به بحث تحلیل كلام در جستجوی یافتن پاسخ به این سئوال هستند كه كلام یا متن چگونه تولیدوتحلیل می گردد؟

آیا موقعیت و جهان پیرامون متن است  كه معنی را تعیین می كند یا خود متن به تنهایی می‌تواند نمایانگر معنی باشد ؟

چه ویژگیهایی در تشكیل یك متن یا كلام لازم است ؟

در این میان تفاوت‌های كلامی ناشی از تفاوت‌ها فرهنگی ، اجتماعی و جغرافیایی موجود در گونه های زبانی و زبان‌های مختلف رخ می نماید . رساله حاضر در پی شناخت تفاوت‌های كلامی در دو جامعه‌ی‌زبانی ایرانی و غربی می باشد به منظور مشخص كردن چهار چوب موضوع مورد بررسی و اجتناب از گستردگی آن ، تفاوت‌های كلامی سیاست پیشگان و رجال سیاسی غربی و ایرانی حول محور قطعیت و عدم قطعیت در سخنرانی ها و گفتگوهای ایشان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

تحقیق حاضر به لحاظ نظری با تكیه بر اصول و مبانی تحلیل كلام‌وتحلیل كلام انتقادی در صدد تبیین سئوالات زیر می باشد:

1. آیا وجوه مشترك ومتفاوتی در گفتمان‌های رجال سیاسی ایرانی و غربی از نظر قطعیت و عدم قطعیت دیده می شود؟
2. آیا در چهارچوب نظریه هالیدی مسئله قطعیت[1] و عدم قطعیت گفتمان ایرانی و غربی قابل تبیین است ؟

  1-3 فرضیه تحقیق:

1. گفتمان سیاسی حاكم بر دو جامعه زبانی ایرانی و غربی متفاوتند .
2. در چارچوب نظریه‌ی هالیدی مسئله‌ی قطعیت و عدم قطعیت در گفتگو های  سیاسی ایرانی و غربی به طور جامع قابل تبیین است

1-4  اهداف و كاربرد تحقیق:

این تحقیق اهداف و كاربردهای ذیل را دنبال می كند .

1-4- 1  اهداف

الف) بررسی گفتمان های سیاسی از بعد تحلیل كلام انتقادی

ب) آشكار ساختن رابطه متن و ایدئولوژی:

تحلیل گفتمان از زمان پیدایش همواره در صدد بوده است تا نشان دهد كه هیچ متن یا گفتار و نوشتاری بی طرف نیست بلكه به موقعیتی خاص وابسته است این امر ممكن است كاملا ناآگاهانه وغیر عامدانه باشد .

ج)ارائه  روشی جدید در مطالعه متون ، رسانه ها ، و گفتمان سیاسی.

1-4-2 كاربردهای تحقیق:

  الف) به دست دادن سازوكارهایی در جهت تشخیص متون مختلف از بعد تحلیل      

    كلام انتقادى

 ب) استفاده از زبان در جهت معرفی دیدگاه های سیاسی فرهنگ های متفاوت .  ج) به كار گیری راه كارهای نوین در امر ترجمه و تفسیر متون

كاربرد یافته های تحقیق در آموزش زبان از قبیل روش تدریس، مهارت های           زبانی چون درك شنیداری ،خواندن، درك مطلب و دستور.

1-5- پیشینه‌ی تحقیق:

تحلیل كلام در ابتدا تنها به عنوان متممی برای مطالعات و تحلیل های كلاسیك محتوا مطرح شد ولی اكنون به نظر می رسد كه رویكرد تحلیل كلام در مطالعات رسانه های همگانی ، علوم سیاسی و... مورد قبول واقع شده است . با وجود این كارهایی كه در این زمینه انجام شده است (در غرب و نه در ایران ) هنوز محدود و در عین حال بسیار پراكنده و متنوع بوده و محدود به حوزه خاصی نیست . عمدة این كارها تئاتر از گرایش های زبان شناختی تحلیل كلام ، تحلیل متن و نشانه شناسی است . (رك ، فركلاف ، تحلیل گفتمان انتقادی ، 1995، وندایك ، مطالعه بین رشته ای اخبار به مثابه گفتمان ، 1991 ) اكثر این كارها كه در انگلستان و فرانسه انجام شده‌اند به ابعاد ایدئولوژیك پیام های رسانه ها توجه خاصی مبذول داشته اند . (رك ، آسابرگر، 1991) در ایران نیز ،‌در این زمینه پایان نامه ها و تحقیقات محدودی به چشم می خورد كه از زوایای مختلفی به بررسی این موضوع پرداخته اند .

یكی از تحقیقات انجام شده در زمینه ی تحلیل كلام انتقادی پایان نامه ای كارشناسی ارشد مهدی دمالی امیری از پشوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تحت عنوان تبلور ایدئولوژی و قدرت در كلا م تحلیل انتقادی اخبار رسانه ای است او در این تحقیق ضمن معرفی پیشینه و ساختار تحلیل كلام انتقادی و خواستگاه آن به بررسی فرضیه های ذیل می پردازد.

هیچ متن خنثی یابی طرفی وجود ندارد متون دارای بار ایدیولوژیك می باشند نحو متن نیز معنادار است زیرا نحو دارای معنای اجتماعی و ایدیولوژیك است و این معنا در جای خود به عواملی كه دال هارا می‌سازند از قبیل رمزها ، بافتها و مشاركت وابسته است هر متنی به یك منبع قدرت یا اقتدار (نه لزوما سیاسی) مرتبط است.

در این تحقیق آمده است كه جنبشهای اجتماعی برای به كرسی نشاندن ادعای خود مبنی بر وجود ظلم و ستم در جامعه ای ادبیات تحلیل كلام را گشترش داده اند از دیدگاه تحلیل كلام انتقادی كه متأثر از نظریه انتقادی مكتب فرانكفورت و تفكرات ماركسیستی است.

زبان بر پایه ای سه گذاره ای مقدماتی استوار است نخست تمامی نشانه ها مادی هستند و به شكل فیزیكی تبلور می یاید دوم نشانه ها ماهیتی اجتماعی دارند. سوم چون نشانه زبان اجتماعی اند هر رویكر دبه زبان باید بر گفتار متمركز باشد.

در فصل 2ادبیات تحلیل كلام معرفی می گردد . تحلیل كلام در هر دوره ای از زندگی اجتماعی انسان در چارچوب رویكردی خاص تعریف شده و مورد تحلیل قرار گرفته است . هر یك از رویكردها نقش مهمی در آنچه كه امروز بهعنوان رشته تحلیل كلام و تحلیل كلام انتقادی مطرح است . داشته اند . تحقیقات جان سینكلر و مالكم كولت هارد و آراء زبان شناسان نقش گرایی چون رومن یاكوبسون ، تروبتسكوی و ویلم متسویس از حلقه زبان شناسان پراگ ، رایزلف از مكتب زبان شناسی كوپنهاگ ، ماسینوفسكی ، فرث ، جین آستین ، سرل ، گرایس ، دل هایمز همگی در زایش و .... تحلیل كلام نقش داشته اند كه به طور خلاصه در این فصل به بررسی آن ها پرداخته خواهد شد . سپس به بررسی مطالعات هلیدی می پردازیم كه دوران شكوفایی زبان شناسی متن و تحلیل كلام با وی شروع شد و زبان شناسان دیگر عموما متأثر از دستور نقش گرای وی بوده اند .

  1- Modality